Wat is middenoorontsteking?
Middenoorontsteking is een ontsteking van het middenoor, de ruimte achter het trommelvlies. Deze aandoening komt vooral voor bij jonge kinderen, maar kan ook volwassenen treffen. De oorzaak kan viraal of bacterieel zijn en de klachten kunnen variëren: acute middenoorontsteking, sereuze middenoorontsteking (of middenoorontsteking met vochtophoping) en chronische middenoorontsteking.
Volgens epidemiologische gegevens uit 2024 zal bijna 80% van de kinderen vóór de leeftijd van drie jaar minstens één keer een middenoorontsteking doormaken., en ongeveer 30 % zullen recidieven ervaren.
Symptomen van middenoorontsteking
De klinische verschijnselen variëren afhankelijk van het type otitis, maar er zijn wel een aantal symptomen die vaak voorkomen:
- Oorpijn (otalgie), vaak hevig en plotseling
- Matige tot hoge koorts
- Gevoel van verstopt oor of druk
- Tijdelijke vermindering van het gehoor
- Prikkelbaarheid, slaapstoornissen bij kinderen
- Oorafscheiding (otorroe) bij trommelvliesperforatie
In sereuze middenoorontstekingkunnen de symptomen subtieler zijn en beperkt tot een mild gehoorverlies, zonder pijn of koorts.
Diagnose van middenoorontsteking
Otoscopisch onderzoek
Het belangrijkste hulpmiddel is de otoscoop, klassieke of video-otoscoop, waarmee het aanzicht van het trommelvlies bekeken kan worden. Let op de volgende signalen:
- Roodheid of ondoorzichtigheid van het trommelvlies
- Een uitpuilend trommelvlies, een teken van druk in het middenoor
- Een afname of afwezigheid van trommelvliesmobiliteit, beoordeeld met zachte insufflatie (pneumotoscopie)
- De aanwezigheid van vloeistofniveau of luchtbellen achter het trommelvlies
Sinds 2023 wordt in de eerstelijnsgeneeskunde steeds vaker gebruikgemaakt van video-otoscopen. Hierdoor is de visuele documentatie van casussen verbeterd, wat de klinische monitoring en het onderwijs aan patiënten en ouders vergemakkelijkt.
Tympanometrie
Tympanometrie wordt aanbevolen bij twijfel over de diagnose, vooral bij jonge kinderen of bij verdenking op een sereuze otitis. Deze test meet de flexibiliteit van het trommelvlies op basis van de druk die wordt uitgeoefend in de uitwendige gehoorgang.
Een vlak trommelvlies (type B-kromming) duidt op vocht in het middenoor.
Audiometrie
Bij een ernstige of chronische middenoorontsteking kan zuiveretoonaudiometrie worden voorgesteld om mogelijk geleidingsgehoorverlies vast te stellen. Bij een gehoorverlies van meer dan 20 dB op meerdere frequenties is nauwlettend toezicht of zelfs therapeutische interventie noodzakelijk.
Biologische tests
Het uitvoeren van biologische tests (CRP, bloedbeeld) is geen systematische eerstelijnsbehandeling. Het kan overwogen worden bij twijfel over een systemische bacteriële complicatie of bij immuungecompromitteerde patiënten.
Medische beeldvorming
Standaardradiografie wordt niet langer aanbevolen voor de diagnose van eenvoudige middenoorontsteking. Computertomografie (CT) of magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) kan echter geïndiceerd zijn als er complicaties worden vermoed (mastoïditis, hersenabces, laterale sinustrombose).
Bijgewerkte klinische criteria (2024-2025)
Volgens recente aanbevelingen van de American Academy of Pediatrics en de Franse Hoge Autoriteit voor de Gezondheid is de diagnose van acute middenoorontsteking gebaseerd op drie hoofdcriteria:
- Recent begin van de symptomen (minder dan 48 uur)
- Bewijs van middenoorvocht (matige of ernstige uitpuiling van het trommelvlies, zichtbaar vloeistofniveau of recente otorroe zonder otitis externa)
- De aanwezigheid van ontstekingsverschijnselen in het middenoor (tympanisch erytheem, uitgesproken otalgische pijn)
Door deze criteria te combineren, wordt de diagnostische nauwkeurigheid verbeterd en worden onnodige antibioticavoorschriften verminderd..
Behandeling van middenoorontsteking
De behandeling varieert afhankelijk van het type oorontsteking en de ernst van de symptomen.
Acute middenoorontsteking
De eerste stap is symptomatische behandeling: pijnstillers (paracetamol, ibuprofen) en soms neusdecongestiva. Bij matige symptomen wordt vaak een monitoringstrategie van 48 uur aanbevolen voordat met antibiotica wordt begonnen.
Wanneer een antibioticabehandeling noodzakelijk is, blijft amoxicilline het antibioticum van eerste keus, in een dosering van 80–90 mg/kg/dag bij kinderen en 1,5–2 g/dag bij volwassenen.
Sereuze middenoorontsteking
Meestal wordt de aandoening behandeld met klinische monitoring, zonder antibiotica, en met gehoorbeoordeling. Indien de vochtophoping langer dan drie maanden aanhoudt of een aanzienlijk gehoorverlies veroorzaakt, is het plaatsen van transtympanische beluchters (tympanostomiebuisjes) geïndiceerd.
Chronische middenoorontsteking
De behandeling bestaat uit het regelmatig schoonmaken van de oren, plaatselijke antibiotica en, indien er sprake is van een blijvende perforatie van het trommelvlies, een operatie (tympanoplastiek).
In de aanbevelingen voor 2025 wordt ook benadrukt hoe belangrijk het is om de antibioticatherapie te beperken tot duidelijk aangegeven gevallen om de risico's van antibioticaresistentie te verkleinen.
Mogelijke complicaties
Hoewel complicaties bij een goede behandeling zeldzaam zijn, kunnen ze optreden:
- Aanhoudende perforatie van het trommelvlies
- Geleidende doofheid
- Mastoïditis
- Intracraniële complicaties (hersenabces, meningitis)
De toegenomen beschikbaarheid van diffusie-MRI in 2024 heeft de vroege diagnose van ernstige intracraniële complicaties verbeterd.
Preventie
Preventie van otitis het gemiddelde is gebaseerd op een globale benadering. Vaccinatie, met name met pneumokokkenvaccin (PCV20) en Haemophilus influenzae type b, heeft de incidentie van deze ziekte aanzienlijk verminderd. bacteriële oorontstekingen.
Het is ook belangrijk om de blootstelling van kinderen aan meeroken te beperken, omdat dit het risico op KNO-infecties vergroot. Exclusief borstvoeding gedurende de eerste zes levensmaanden biedt extra bescherming tegen luchtweginfecties.
Een goede neushygiëne, vooral tijdens virusinfecties, helpt het risico op verspreiding naar het middenoor te verkleinen. Tenslotte evalueert recent onderzoek de waarde van nasaal toegediende probiotica bij het voorkomen van recidieven. Deze benaderingen worden in 2025 echter nog steeds bestudeerd.
Om te onthouden
Middenoorontsteking is een veelvoorkomende infectie die over het algemeen goedaardig is, maar soms complicaties kan veroorzaken. Een nauwkeurige diagnose, passende zorg en een weloverwogen antibiotische therapiestrategie kunnen de prognose optimaliseren en gehoorschade beperken.
Preventie, met name door vaccinatie en het beperken van risicofactoren, blijft een belangrijk aandachtspunt om het aantal oorontstekingen terug te dringen, vooral bij jonge kinderen.
