Algemene context
Onjuist gebruik van antibiotica vormt een groot probleem voor de volksgezondheid. Het draagt bij aan het ontstaan van bacteriële resistentie, waardoor de effectiviteit van huidige behandelingen afneemt en de behandeling van veel infecties in gevaar komt.
In deze context komt het concept van antibioticabeheer – of verantwoord beheer van antibiotica – naar voren als een essentiële strategie. om het gebruik van antimicrobiële middelen te optimaliseren.
Een van de belangrijkste spelers in dit programma is de apotheker. Zijn rol binnen de gezondheidszorg wordt steeds groter.
Inzicht in antibioticabeheer
Antibioticabeheer bundelt alle acties die gericht zijn op het bevorderen van het juiste gebruik van antibiotica, om zo de klinische resultaten te verbeteren, bijwerkingen te beperken, bacteriële resistentie te voorkomen en de kosten die verband houden met verkeerd gebruik te verminderen.
De fundamentele principes van deze aanpak zijn:
- een antibioticum alleen voorschrijven als er een bewezen noodzaak is;
- de keuze van het meest geschikte molecuul;
- het gebruiken van de juiste dosering en gedurende de juiste duur;
- systematische herevaluatie van de behandeling in het licht van microbiologische resultaten.
De gevolgen van verkeerd gebruik van antibiotica
Antibioticaresistentie is het gevolg van herhaalde en vaak ongerechtvaardigde blootstelling van bacteriën aan antibiotica. Deze natuurlijke evolutie wordt versneld door:
- ongepaste voorschriften (bijvoorbeeld voor virusinfecties);
- voortijdige onderbrekingen van de behandeling;
- zelfmedicatie;
- het gebruik van breedspectrumantibiotica zonder rechtvaardiging.
De gevolgen zijn ernstig: infecties die moeilijker te behandelen zijn, langere ziekenhuisopnames, hogere morbiditeit en mortaliteit en een grotere economische last voor de gezondheidszorg.
De rol van de apotheker bij het rationeel gebruik van antibiotica
Farmaceutische validatie van voorschriften
In apotheken en ziekenhuizen, de apotheker kan de relevantie van de voorschriften verifiëren:
- identificatie van onjuiste doseringen of te lange tijdsduren;
- detectie van mogelijk ongepaste associaties;
- verificatie van contra-indicaties of geneesmiddelinteracties.
De ziekenhuisapotheker neemt ook deel aan het multidisciplinair overleg en kunnen therapeutische alternatieven bieden, met name bij allergieën, nierfalen of infecties met resistente bacteriën.
Deelname aan resistentiemonitoring
Ziekenhuisapothekers gegevens verzamelen over antibioticaconsumptie en microbiologische resistentieprofielen.
Deze gegevens worden ingevoerd in lokale, regionale of nationale surveillancedatabases (bijvoorbeeld het ATB-Raisin-netwerk in Frankrijk), waardoor aanpassing van het antibioticaprofylaxebeleid en empirische behandelbeleid mogelijk wordt.
Patiënteneducatie en -informatie
De lokale apotheker is een belangrijk aanspreekpunt voor het informeren van patiënten over:
- de noodzaak om de voorgeschreven behandelingsduur precies te volgen;
- de redenen waarom een antibioticum niet systematisch noodzakelijk is;
- mogelijke bijwerkingen;
- voorzorgsmaatregelen die u moet nemen bij zelfmedicatie of het gebruik van een eerdere behandeling.
Deze educatieve functie draagt bij aan het beperken van onterechte verzoeken en het stimuleren van therapietrouw bij patiënten.
Bijscholing en bewustwording van zorgprofessionals
De apotheker kan binnen medische teams de rol van expert of referent op het gebied van antibiotische therapie vervullen.
Het draagt bij aan de permanente educatie van professionals (artsen, verpleegkundigen, assistenten), met name via institutionele programma's voor het juiste gebruik van antibiotica.
Hulpmiddelen en protocollen beschikbaar voor apothekers
Er zijn nu veel hulpmiddelen beschikbaar om apothekers bij deze missie te ondersteunen:
- lokale protocollen voor antibiotische therapie, ontwikkeld door commissies voor infectieziekten;
- beslissingsbomen op basis van de pathologie en de betrokken bacteriën;
- software voor voorschrijfhulp met integratie van bacteriële gevoeligheidsgegevens;
- patiënteninformatiebladen waarin de behandeling wordt uitgelegd.
Computerhulpmiddelen, gekoppeld aan microbiologische databanken, maken het mogelijk om voorschriften na 48 of 72 uur opnieuw te beoordelen en nauwgezet toezicht te houden.
Versterkte interprofessionele samenwerking
De effectiviteit van antibioticabeheer is gebaseerd op een gecoördineerde aanpak tussen artsen, apothekers, microbiologen en zorgpersoneel.
De apotheker kan als farmaceutisch professional een bemiddelende rol spelen en interface, waardoor consistentie tussen medische praktijken, officiële aanbevelingen en veldbeperkingen wordt gewaarborgd.
Toekomstperspectieven en uitdagingen
Het rationeel gebruik van antibiotica is een fundamenteel onderdeel van de strijd tegen antibioticaresistentie. In deze hoedanigheid beschikt de apotheker over krachtige instrumenten waarmee hij in elke fase van de therapeutische keten kan ingrijpen.
Dankzij zijn wetenschappelijke vaardigheden, zijn nauwe band met de patiënt en zijn nauwe samenwerking met andere zorgprofessionals, speelt hij een sleutelrol bij het juiste gebruik van antibiotica.
Het versterken van de rol van antibioticabeheer in antibioticabeheersystemen is niet alleen wenselijk, maar ook noodzakelijk.
