Ziekten veroorzaakt door roken

Kanker veroorzaakt door tabak

Tabak wordt wereldwijd gezien als de belangrijkste vermijdbare oorzaak van kanker. Naar schatting houdt meer dan 80% van de gevallen van longkanker rechtstreeks verband met roken. Deze vorm van kanker is nog steeds de dodelijkste in Europa, na darmkanker en borstkanker.

Maar de longen zijn niet het enige orgaan dat wordt aangetast: tabaksrook bevat meer dan 70 kankerverwekkende stoffen die mutaties in verschillende delen van het lichaam kunnen veroorzaken. Roken is ook betrokken bij kanker in de mond, het strottenhoofd, de slokdarm, de alvleesklier, de blaas en zelfs de baarmoederhals.

Het risico neemt toe naarmate de duur en de intensiteit van het roken toenemen, maar het bestaat ook voor gelegenheidsrokers en mensen die passief roken.

Geprojecteerde grafiek: Evolutie van de longkankercijfers in Europa (2000-2025), met een lichte daling bij mannen, maar een stijging bij vrouwen, als gevolg van veranderende consumptiegewoonten.

Tabakgerelateerde hart- en vaatziekten

Roken is een van de belangrijkste risicofactoren voor het cardiovasculaire systeem. Elke trek sigarettenrook stelt het lichaam bloot aan koolmonoxide, teer en fijnstof, die de slagaderwanden aantasten en hun elasticiteit verminderen.

Het risico op een hartinfarct is twee- tot driemaal zo groot bij regelmatige rokers. Atherosclerose, veroorzaakt door de ophoping van vetafzettingen in de slagaders, ontwikkelt zich sneller en leidt tot ernstige complicaties zoals angina pectoris en ischemie van de onderste ledematen.

Roken kan ook een uitlokkende factor zijn voor beroertes. Bij jongvolwassenen verviervoudigt roken het risico op een ischemische beroerte, vooral in combinatie met het gebruik van orale anticonceptiva of andere risicofactoren.

Ten slotte bevordert tabaksgebruik de vorming van bloedstolsels (trombose), wat het risico op ernstige cardiovasculaire gebeurtenissen verder vergroot.

Deze aandoeningen zijn verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de tabaksgerelateerde sterfgevallen in Europa, vaak vóór de leeftijd van 65 jaar. Daarmee vormen ze een groot probleem voor de volksgezondheid.

Chronische luchtwegaandoeningen veroorzaakt door tabak

Tabak is rechtstreeks verantwoordelijk voor het grootste deel van chronische luchtwegaandoeningenIngeademde rook veroorzaakt een aanhoudende ontsteking van de bronchiën en leidt tot toenemende schade aan het longweefsel, wat leidt tot onomkeerbaar verlies van het ademhalingsvermogen.

De meest voorkomende aandoening is chronische obstructieve longziekte (COPD), vaak ook wel "rokersziekte" genoemd. Deze aandoening uit zich in chronische hoest, overmatige slijmvorming en toenemende kortademigheid, waardoor dagelijkse activiteiten worden beperkt. In Europa is meer dan 80% van de COPD-gevallen te wijten aan actief of passief roken.

Roken bevordert ook de ontwikkeling van longemfyseem, een progressieve vernietiging van de longblaasjes. Deze schade is onomkeerbaar en leidt in vergevorderde gevallen tot afhankelijkheid van kunstmatige zuurstof.

Naast deze chronische ziekten lopen rokers een groter risico op acute luchtweginfecties zoals bronchitis of longontsteking. Een verzwakt immuunsysteem en de afbraak van slijmvliezen zorgen ervoor dat het lichaam minder goed infectieuze agentia kan bestrijden.

Deze omstandigheden verklaren waarom rokers extra kwetsbaar zijn tijdens luchtweginfecties, zoals griep en COVID-19.

Tabakgerelateerde spijsverterings- en maag-darmziekten

Roken heeft niet alleen invloed op de longen en het hart, maar ook op het gehele spijsverteringsstelsel. Nicotine en andere giftige stoffen verstoren de zuurbalans van de maag en verminderen de werking van de beschermingsmechanismen van de slijmvliezen.

Rokers lopen een verhoogd risico op gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) en maag- of twaalfvingerige darmzweren. Roken vertraagt ook de genezing van bestaande zweren, waardoor ze moeilijker te behandelen zijn.

Op de lange termijn is roken een erkende factor bij de ontwikkeling van spijsverteringskankers, waaronder maag-, alvleesklier- en slokdarmkanker. Deze kankers behoren tot de meest agressieve vormen en hebben vaak een slechte prognose.

Bovendien bevordert roken de vorming van galstenen en verstoort het de leverfunctie, vooral bij mensen die regelmatig alcohol drinken. De combinatie van tabak en alcohol verhoogt het risico op kanker van het bovenste deel van het spijsverteringsstelsel aanzienlijk.

Deze spijsverteringsproblemen herinneren ons eraan dat tabak geen enkel orgaan aantast en een wereldwijde bedreiging voor de gezondheid vormt.

Vruchtbaarheidsproblemen en reproductieve gezondheid

Roken heeft een directe invloed op de vruchtbaarheid van zowel mannen als vrouwen. Nicotine, koolmonoxide en giftige stoffen in rook belemmeren de bloedsomloop en verstoren de hormoonbalans.

Bij mannen vermindert roken de spermakwaliteit: verminderde beweeglijkheid en een verhoogd aantal afwijkende zaadcellen. Bovendien hebben rokers een verhoogd risico op erectiestoornissen, als gevolg van de toenemende schade aan de bloedvaten en de verminderde bloedtoevoer naar de penis.

Bij vrouwen vermindert roken de ovariële reserve, verstoort het de ovulatie en versnelt het de menopauze. Tijdens de zwangerschap stelt roken de foetus bloot aan grote risico's: intra-uteriene groeivertraging, vroeggeboorte en obstetrische complicaties.

Roken gaat over het algemeen gepaard met een aanzienlijke afname van de kans om op natuurlijke wijze zwanger te worden en een toename van het gebruik van medisch ondersteunde voortplanting.

Huidziekten en vroegtijdige veroudering

Roken vernietigt niet alleen inwendige organen, maar versnelt ook de zichtbare veroudering van de huid. Sigarettenrook bevat stoffen die de aanmaak van collageen en elastine verminderen, twee eiwitten die essentieel zijn voor de stevigheid en soepelheid van de huid. Hierdoor verschijnen rimpels eerder en zijn ze duidelijker zichtbaar bij rokers dan bij niet-rokers.

Dit fenomeen wordt soms ook wel een "rokersgezicht" genoemd en wordt gekenmerkt door een doffe teint, donkere kringen en diepe rimpels rond de mond en ogen. Het cumulatieve effect van roken en blootstelling aan de zon verergert deze vroegtijdige veroudering nog verder.

Roken verhoogt ook het risico op bepaalde huidaandoeningen, zoals psoriasis, eczeem en vertraagde wondgenezing. Rokers lopen meer risico op huidinfecties en een trager herstel na een operatie of verwonding.

Naast het esthetische aspect weerspiegelen deze huidletsels de wijdverspreide oxidatieve effecten van tabak op het lichaam. Ze herinneren ons eraan dat roken de veroudering van het hele lichaam versnelt.

Om een beter beeld te krijgen van de omvang van de door tabak veroorzaakte pathologieën, vindt u hieronder een samenvattende tabel met de belangrijkste categorieën ziekten, hun voorbeelden en de betrokken mechanismen.

Secundaire gevolgen en algemene gezondheidsimpact

Naast de pathologieën die direct aan tabak worden toegeschreven, verzwakt het regelmatig roken van sigaretten het lichaam als geheel.

• Verzwakt immuunsysteem: Rokers zijn vatbaarder voor virale en bacteriële infecties, zoals griep, longontsteking of tuberculose. Herstel na ziekte of een operatie verloopt vaak trager.
• Verhoogd risico op diabetes type 2: Uit diverse onderzoeken blijkt dat roken de glucose- en insulinestofwisseling verstoort, waardoor de kans op het ontwikkelen van diabetes toeneemt.
• Psychische problemen: Roken wordt geassocieerd met een verhoogde prevalentie van depressie en angst. Hoewel sommige rokers sigaretten beschouwen als een "stressverlichter", zorgt nicotineverslaving in feite voor een vicieuze cirkel van spanning en tijdelijke verlichting.
• Passief roken: Families van rokers, met name kinderen, lopen een verhoogd risico op astma, luchtweginfecties en zelfs hart- en vaatziekten. Geschat wordt dat passief roken jaarlijks tienduizenden sterfgevallen in Europa veroorzaakt.

Deze indirecte gevolgen herinneren ons eraan dat tabak niet alleen gevolgen heeft voor de roker, maar ook voor de mensen om hem heen en de maatschappij als geheel.

Voordelen na het stoppen met roken

Hoewel tabakgerelateerde ziekten talrijk en ernstig zijn, is het goede nieuws dat stoppen met roken leidt tot snelle en blijvende gezondheidsvoordelen. Het lichaam heeft een indrukwekkend regeneratievermogen en de risico's nemen binnen enkele uren na het roken van uw laatste sigaret af.

• Korte termijn: Na 20 minuten normaliseren de bloeddruk en hartslag zich. Na 24 uur wordt koolmonoxide uit het bloed verwijderd, waardoor de zuurstofvoorziening van de weefsels verbetert. Binnen een paar weken wordt de ademhaling soepeler en neemt de chronische hoest af.
• Middellange termijn: Na 3 tot 9 maanden verbetert de longcapaciteit tot 10 %. Luchtweginfecties komen minder vaak voor en het fysieke uithoudingsvermogen neemt toe. Na 1 jaar daalt het risico op een hartaanval met de helft.
• Op de lange termijn: Na 5 jaar is het risico op een beroerte teruggebracht tot dat van een niet-roker. Na 10 jaar is het risico op longkanker gehalveerd. Ten slotte is het algehele cardiovasculaire risico na 15 jaar vrijwel gelijk aan dat van iemand die nooit heeft gerookt.

Vanuit reproductief perspectief verbetert stoppen met roken de vruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen en vermindert het de kans op complicaties tijdens de zwangerschap aanzienlijk. Bij mannen verbetert het ook de erectiele functie aanzienlijk.

Deze voordelen laten zien dat het nooit te laat is om te stoppen: elke dag zonder tabak is een stap naar een langer en gezonder leven.

Deze grafiek toont de geschatte verspreiding van de belangrijkste door tabak veroorzaakte ziekten in Europa: kanker staat op de eerste plaats, gevolgd door hart- en vaatziekten en luchtwegaandoeningen.

FAQ – Veelgestelde vragen over door tabak veroorzaakte ziekten

Betrouwbare bronnen en medische hulpmiddelen