Amoxicillin is een antibioticum uit de penicillinefamilie, in België veel gebruikt voor de behandeling van diverse bacteriële infecties, waaronder luchtweg-, keel-, urineweg- en tandheelkundige aandoeningen. Omdat het goed verdragen wordt en relatief goedkoop is, blijft het een belangrijk onderdeel van empirische behandeling.
Maar net als bij elk antibioticum wordt de effectiviteit ervan bedreigd door de toenemende bacteriële resistentie.Deze informatiefiche is bedoeld om patiënten te informeren en professionals in de gezondheidszorg (artsen, apothekers) te begeleiden bij hun dagelijkse praktijkvoering, op basis van de bijgewerkte gegevens die beschikbaar zijn voor het jaar 2025.
Wat is amoxicillineresistentie?
Amoxicillineresistentie ontstaat wanneer bepaalde bacteriestammen mechanismen ontwikkelen waarmee ze de werking van het antibioticum kunnen neutraliseren of omzeilen. Dit kan komen door de productie van enzymen zoals bètalactamasen, mutaties in doelproteïnen of veranderingen in de membraanpermeabiliteit.
Deze resistentie kan intrinsiek (natuurlijk) of verworven zijn (via mutatie of genoverdracht tussen bacteriën). . Het resulteert in therapeutisch falen als een antibioticum ongeschikt wordt gebruikt.
Epidemiologische gegevens in België (2024)
Hieronder staan de percentages resistentie tegen amoxicilline en amoxicilline/clavulaanzuur die in België zijn waargenomen volgens de gegevens die in 2024 beschikbaar waren:
| Bacterie | Antibioticum | Weerstandspercentage (%) |
|---|---|---|
| Streptococcus pneumoniae | Amoxicillin | 8,5 % |
| Haemophilus influenzae | Amoxicillin | 18,2 % |
| Escherichia coli | Amoxicillin | 56,7 % |
| Enterococcus faecalis | Amoxicillin | 4,5 % |
| Streptococcus pneumoniae | Amoxicilline/clavulaanzuur | 4,1 % |
| Haemophilus influenzae | Amoxicilline/clavulaanzuur | 3,5 % |
| Escherichia coli | Amoxicilline/clavulaanzuur | 28,4 % |
| Enterococcus faecalis | Amoxicilline/clavulaanzuur | 3,2 % |
Deze resultaten, afkomstig van nationale surveillancenetwerken zoals BAPCOC en Sciensano, laten een aanzienlijke variabiliteit zien, afhankelijk van de bacterie. Als Enterococcus faecalis blijft zeer gevoelig, enterobacteriën zoals E. coli vertonen een hoge resistentie, vooral tegen eenvoudige vormen van amoxicilline.
De volledige gegevens zijn beschikbaar in het Sciensano-rapport van 2024:
https://www.sciensano.be/fr/sujets-sante/resistance-aux-antibiotiques/chiffres
Factoren die bijdragen aan resistentie
- Het voorschrijven van antibiotica bij virusinfecties, waartegen deze niet effectief zijn.
- Zelfmedicatie met antibiotica die u zonder recept heeft gekregen of die u nog gebruikt bij een eerdere behandeling.
- Het niet naleven van de voorgeschreven behandelingsduur bevordert de overleving van gedeeltelijk gevoelige bacteriën.
- Overdracht van resistente stammen van mens op mens in gemeenschappen (scholen, verpleeghuizen).
Huidige aanbevelingen voor voorschrijvers
Op basis van deze gegevens wordt zorgprofessionals geadviseerd een aanpak te hanteren die gebaseerd is op voorzichtigheid en lokale microbiologische gegevens.
- Amoxicilline mag alleen worden voorgeschreven als er een sterk vermoeden of bevestiging bestaat dat de infectie door bacteriën wordt veroorzaakt.
- Als eerstelijnsbehandeling kan het worden gebruikt bij ongecompliceerde infecties van de bovenste luchtwegen bij patiënten zonder risicofactoren.
- Bij situaties met een hoog risico of bij eerdere mislukte behandelingen wordt aangeraden om een antibiogram te laten maken ter ondersteuning van de keuze.
- Wanneer er een vermoeden bestaat dat er bètalactamase-producerende bacteriën aanwezig zijn, zoals H. influenzae Bij oorontstekingen of sinusitis is de combinatie amoxicilline/clavulaanzuur een geschikt alternatief.
- Bij urineweginfecties, vooral bij vrouwen, is amoxicilline alleen doorgaans niet voldoende en moet het middel worden vermeden, tenzij het antibioticaonderzoek de gevoeligheid van de stam bevestigt.
Advies aan patiënten
Het is essentieel dat patiënten begrijpen welke rol zij spelen in de strijd tegen antibioticaresistentie. Hier zijn enkele belangrijke aanbevelingen:
- Neem nooit een antibioticum zonder medisch voorschrift.
- Volg strikt de door de arts aangegeven dosering, frequentie en duur.
- Stop niet met de behandeling zodra de symptomen verdwijnen.
- Deel of hergebruik geen overgebleven antibiotica.
- Informeer uw arts als u in het verleden infecties met resistente bacteriën heeft gehad of als u onlangs een antibioticakuur heeft ondergaan.
Een goede communicatie tussen de patiënt en de zorgverlener helpt onnodige of ongepaste behandelingen te voorkomen.
Perspectief en toekomstige uitdagingen
Omdat er bij bepaalde bacteriesoorten steeds meer resistentie ontstaat, is het van groot belang om de voorschrijfpraktijken aan te passen en de controle te verscherpen.
- Ontwikkeling van snelle bacteriële identificatietesten in de eerstelijnszorg
- Systematischer gebruik van antibiotica
- Therapeutische patiënteneducatie
Op nationaal niveau blijven sensibiliseringscampagnes en een beleid van goed gebruik de pijlers van de Belgische strategie tegen antibioticaresistentie.
Conclusie en belangrijkste conclusies
De resistentie tegen amoxicilline in België blijft over het algemeen matig voor bepaalde soorten zoals Streptococcus pneumoniae of Enterococcus faecalis, maar het is zorgwekkend voor Escherichia coli of Haemophilus influenzae.
Deze gegevens bevestigen in 2024 de noodzaak om het gebruik van amoxicilline te reserveren voor zorgvuldig geselecteerde gevallen, op basis van een duidelijk bacterieel vermoeden en, indien mogelijk, microbiologische bevestiging.
De gezamenlijke betrokkenheid van voorschrijvers, apothekers en patiënten is essentieel om de ontwikkeling van resistentie te vertragen en de effectiviteit van beschikbare antibiotica te behouden.
